Deel 7: de tempels van Bagan

De weg naar Bagan gaat via Mount Popa. Zo hadden we het afgesproken met Starsky & Hutch. Een vader en zoon taxibedrijf. De vader noemt zich Starsky en hing altijd rond te lummelen bij ons hotel in Mandalay. Regelmatig sprak hij ons aan. Of we geen klusje voor hem hadden.

Starsky is verantwoordelijk voor de acquisitie op straat. Hutch mag ons daarom voor een, naar wij denken, toch nog te hoog bedrag van Mandalay naar Bagan rijden. Met zijn tweeën in een Japanse auto is toch net ff luxer dan in zo’n propvolle minibus. De weg voert de stad uit langs het grootste en modernste vliegveld van het land (waar amper vliegtuigen landen). Het eerste gedeelte van de route schiet op. Een tweebaans weg maar oersaai. Eindeloos lang en kaarsrecht. Alsof ze bij het aanleggen de meetlat ernaast hebben gelegd. Op weg dus naar Mount Popa.

Mount Popa is een 1.518 meter hoge vulkaan in ruste 60 km ten zuidoosten van Bagan. Een heilige berg voor de Birmezen. Bovenop bevindt zich een klooster en heel veel winkeltjes. Taung Kalat heet de vulkanische plug die loodrecht  vanaf de Mount Popa omhoog rijst en waarbovenop een Buddhistische tempel  is gebouwd. De top kun je bereiken, uiteraard op blote voeten, na het beklimmen van  een 777 treden tellende trap, die zich als een kurkentrekker om de loodrechte bergwand wentelt. Moet je wel weerstand kunnen bieden aan de vele apen die brutaal uit zijn op alles wat los zit. Een Myanmarese dame vond dat maar niks en pakte Frank stevig onder de arm tot ze veilig boven was. Boven aan de trap stond haar man met de camera al in de aanslag te wachten om het moment breeduit lachend te vereeuwigen. Het uitzicht is de moeite meer dan waard, we missen alleen de zon en de blauwe lucht. Misschien dat we nog wat kunnen fotoshoppen.

Voor de Birmezen is Mount Popa het centrum van de verering van de 'nats', de geesten. In geen ander land ter wereld bestaat een zo diep geworteld geloof in geesten (animisme) dan in Myanmar. Het is sterk met het Buddhisme verweven maar het aanbidden van de Nats gaat in tijd nog verder terug dan het aanbidden van Buddha. Vooral op het platteland. Helemaal begrijpen doen we het verschijnsel niet. Nats zijn geesten en daarvan zijn er in heel Myanmar 37 in totaal. En dan hebben we het dus alleen over de officieel erkende Nats. In werkelijk zijn er heel veel meer. Nats zijn vaak belangrijke personen uit het Birmese religieuze en mythische verleden, vaak ook personen die een gewelddadige dood zijn gestorven. Ze hebben grote invloed op het aardse leven in Myanmar en daarom is het goed ze tevreden te houden. Met offers. Bloemen, etenswaar, flesjes water of gewoon geld. Overal staan heel uitnodigend, niet te missen doorzichtige plastic offerblokken. Vaak tot aan de rand gevuld met papieren geld. Zelf denken wij dat de Nats dat ook het liefst hebben. Gewoon geld.

Als Myanmarezen in geesten geloven dan zullen ze ook wel bijgelovig zijn. En dat zijn ze. Zo zullen ze om problemen te voorkomen altijd eerst hun rechter slipper aantrekken. Ook in de wolken lezen ze van alles. Een wolk in de vorm van een krokodil levert in de loop van de dag geheid problemen op en als je een koe of een os erin ziet, is het al niet veel beter. Beter is het om te kijken of je een leeuw in de wolken kunt ontwaren. Leeuwen brengen namelijk geluk. Behalve als er eentje voor je staat.

221 kamers heeft ons nieuwe hotel in Bagan en een zwembad van 27 meter lengte. Het heeft er alle schijn van dat we het (bijna) alleen tot onze beschikking hebben. Niet de eerste keer deze vakantie.

De stad Bagan (ook wel Pagan genoemd) is een van de vroegere hoofdsteden van het Myanmarese Koninkrijk, maar welke stad was dat eigenlijk niet. Geen land ter wereld dat zo vaak van hoofdstad is gewisseld als Myanmar. De stad Bagan, gesticht in het jaar 849, heeft tegenwoordig zo’n kleine 20.000 inwoners. Of eigenlijk is het gewoon een stadje dat uit drie dorpskernen bestaat: Old Bagan, New Bagan en Nyaung U.

Bagan was ooit een belangrijk en groots koninkrijk in Myanmar met de eerste koning Anawratha. In 1287 kwam daar bruusk een einde aan. In dat jaar moesten de inwoners van Bagan in allerijl de stad verlaten uit angst voor het aanstormend en plunderend leger van de Mongoolse veldmaarschalk Kublai Kahn (inderdaad de kleinzoon van Dzjengis Kahn). Opvallend genoeg lieten de Mongolen het enorme aantal tempels dat  Bagan nu nog rijk is, nagenoeg ongemoeid. De meest waarschijnlijke verklaring daarvoor is dat de stad verlaten was toen de Mongolen haar innamen. Er staan daarom in Bagan nu nog vele tempels, vaak in relatief goede staat. Meer schade, soms zelfs onherstelbare schade, liepen de tempels op bij een aardbeving in 1975. Veel tempels staan vandaag de dag nog steeds in de steigers.

De archeologische site van Bagan heeft wat weg van het wereldbekende tempelcomplex van Angkor Wat in Siem Reap in Cambodja. Ondanks het feit dat Bagan de grootste verzameling boeddhistische tempels en ruïnes ter wereld herbergt, kan het alleen maar in de schaduw staan van het veel grootsere Angkor Wat. En eerlijk is eerlijk, dat is ook wel terecht. De tempels van Bagan staan wel op de nominatie om op de Werelderfgoedlijst te worden geplaatst. En ook dat is terecht. Dat dat nog steeds niet is gebeurd, is veeleer een geopolitieke keuze ingegeven door het restictieve beleid dat Myanmar jarenlang voerde ten opzichte van buitenlandse toeristen. Met de grootschalige restauratie van veel tempels waarmee het militaire regiem in 1990 een begin heeft gemaakt, is een eerste aanzet op weg naar het zo fel begeerde predikaat gegeven.

Jullie kennen het verhaal van het meisje dat er altijd is om e-bikes te verhuren en om de laundry in ontvangst te nemen? We hadden haar gisteren, kort na aankomst, gesproken in het marktkraampje net naast de ingang van het hotel. Wel zo handig. Welnu, alle beloften ten spijt, ze was er niet. We hebben haar verder ook nooit meer gezien. Na enig ronddrentelen kwam er uit het niets wel een mannetje. Ook hij verhuurde e-bikes. Voor dezelfde bescheiden prijs. Ons is het om het even: we willen graag een e-bike want dat is bij uitstek het vervoersmiddel om de uitgestrekte Bagan Archeological Zone te verkennen. Om er vervolgens de hele dag mee door de regen te rijden. Het einde van het regenseizoen heeft zo zijn grillen. We hebben er een beetje pech mee. Normaal gesproken miezelt het even in deze tijd van het jaar maar “Bagan and Mandalay rarely receive all-day-rain” zo lezen we op een weersite. Deze week is dat dus net even anders dan anders. We merken hoe snel we gewend zijn geraakt aan het subtropische klimaat van Nederland 😉 Gelukkig voor de mensen hier wordt het volgende week beter!

De e-bike is in feite een elektrisch aangedreven brommertje, dat het precies een dag volhoudt. In de avond moet het aan de oplader, maar het brengt ons veilig en comfortabel van tempel naar tempel. Over  modderige paden en door nat struikgewas. Geruisloos, milieuvriendelijk en met een maximale snelheid van 60 km per uur. Bergaf.

Tempels. Er liggen er hier nogal wat: een dikke 800 hebben we ergens gelezen, meer dan duizend ergens anders. In alle soorten en maten. De meesten gewoon toegankelijk, sommige niet. De illusie ze allemaal te kunnen bezoeken hebben we niet. Bovendien slaat op enig moment ook wel een beetje de tempelmoeheid toe. Dat gaat helemaal vanzelf, of je nu wil of niet. Iedere tempel is oud, iedere tempel herbergt een of meerdere Buddha’s en bij iedere tempel moet je steeds opnieuw weer je schoenen uitdoen. Tempels bezoek je uit respect voor Buddha nu eenmaal blootsvoets. Weer of geen weer. En in de regen is dat soms levensgevaarlijk.  De witte tegels die bij sommige tempels de looprichting aangeven zijn door de gestaag vallende regen spekglad geworden. Alsof je over ijs loopt.

Bij met name de grote en makkelijk toegankelijke tempelcomplexen wemelt het bovendien van de straatverkopers. Een ware plaag is het. Als muizen komen ze uit hun hol. Niet vervelend of onbeleefd maar ze zijn er wel altijd en overal. De overheid deelt de vergunningen uit zodat gewaarborgd is dat iedere tempel ook voldoende verkopers heeft. Schilderijen, boeken, postkaarten, broeken en beeldjes. En het helpt niet om te zeggen dat we al twee broeken en drie schilderijen hebben gekocht. “Buy one more” is dan het steevaste antwoord. Vriendelijk blijven en lachen is de enige remedie. En dat doen de verkopers ook ... dat is dan weer een verademing in vergelijking met eerder bezochte Aziatische landen waar het toerisme al veel verder ontwikkeld is. 

Bij de eerste de beste Heilige plaats die we op onze eerste volle dag in Bagan bezoeken, trappen we er ook meteen in. Een eloquente jonge student Engels ontmoeten we. Hij studeert in Mandalay, zes uur hier vandaan op zijn brommertje en om zijn studie te bekostigen brengt hij de schilderijen aan de man, die zijn vader in noeste arbeid heeft vervaardigd. Een foto van zijn ‘ouwe heer’ heeft hij niet. Nog slaat de argwaan niet toe. We vinden de schilderijen mooi en hebben er zelfs al een plekje voor in huis. Na enig afdingen, kopen we er drie. We zijn zeer tevreden over zoveel daadkracht en onze student was dat ook zei hij. Het was zijn ‘lucky day’. Al meteen bij de volgende tempel komen we erachter dat bij bijna iedere pagode of bij iedere tempel wel een mannetje (het zijn altijd mannetjes) zit die schilderijen probeert te slijten. Sommigen schilderen zelf, de meesten hebben een schilderende vader ...

Vandaag is de president van de republiek op bezoek in Bagan. Dat verklaart de vele jonge politieagentjes langs de kant van de weg met een geweer in de aanslag. Jongetjes met een echt geweer voelt niet heel fijn, maar op elk mingalaba komt een vriendelijke lach terug. Je kunt ze maar beter te vriend houden, die jongens van de sterke arm der wet.

Weer een schilderijenverkoper spreekt ons aan maar als we hem met alle vriendelijkheid die we in huis hebben, geheel naar waarheid vertellen dat we er al drie hebben, trekt hij een andere kaart. In plaats van het voor de hand liggende antwoord “Then buy four” begint hij over een tempel die je kunt beklimmen en waarvandaan je een magnifiek uitzicht hebt over de vlakte. En die wil hij wel laten zien. En zijn schilderijen dan ook maar meteen. Geheel onverplicht voegt hij eraan toe. Gretig om die foto’s te maken die anderen niet hebben, volgen we hem. De tempel ligt niet ver weg en het uitzicht is inderdaad van bijzondere klasse. Plichtmatig kijken we daarna naar zijn schilderijen. Met een fooi omdat hij ons deze bijzondere plek liet zien, nemen we afscheid.

Om de archeologische site van Bagan binnen te mogen moet je als buitenlander eenmalig in je buidel tasten. 25.000 Kyiat vragen de Myanmarezen ervoor. Het riekt naar discriminatie en dat is het ook. Het komt vaker voor in Myanmar. Aparte (lees: aanmerkelijk hogere) prijzen voor buitenlanders. Keus heb je niet. We tellen het bedrag dan ook grif neer in de twijfelachtige wetenschap dat maar 2% naar het behoud van de tempels gaat. De rest verdwijnt in de toch al goed gevulde zakken van het militaire regiem dat, ondanks openbare verkiezingen, achter de schermen nog steeds stevig aan de touwtjes trekt.

De tweede dag van ons rondje tempels begint gelukkig droog. Dat is een opsteker ten opzichte van gisteren. Het regenjasje gaat zekerheidshalve toch maar mee in de kleine bagageruimte van onze e-bike. Vandaag gaan we ook wat meer buiten de gebaande paden. Met onze nieuwe vriend maps.me.

Dat brengt ons bij de meer afgelegen tempels. Behalve honden die geen eigenaar hebben, kom je er niets of niemand tegen. Andere toeristen al helemaal niet. Ons  levert het vaak verrassende plaatjes op zoals die van een in alle rust mediterende monnik. In kleermakerszit in een hoekje van de donkere tempel. Buddha kijkt tevreden op hem neer. Niets kon hem van de wijs brengen, ook onze aanwezigheid niet.

Tegen het eind van de middag blijkt dat we de regenjasjes niet nodig hadden. Als we tegen de klok van half vijf terug zijn in het hotel begint het opnieuw te regenen. We laten ons niet ervan weerhouden een duik in het fantastisch grote zwembad te nemen, 27 meter lang. Waar vind je dat? Morgenvroeg vliegen we naar Ngapali Beach. Dat ligt aan de kust en onze hoop is dat het weer daar beter is.

Donderdag 11 oktober 2018