Deel 9: een nabrander en een voorzichtige conclusie

Is het nu Birma of Myanmar?

Dat hangt er maar van af aan welke kant je staat.  De Britten noemden het land ‘Burma’ toen zij het koloniseerden. In Nederland maakte men er Birma van. Na de opstand van 1988 wilde het militaire regiem af van die naam. En dus werd het van de ene op de andere dag Myanmar. Zoals Rangoon Yangon werd. Birma of Myanmar? Het is een kwestie van politieke smaak. De VS en het VK hebben het nog steeds over Birma (America first, but Birma, next to Chaina second). Zij erkennen de zelf verkozen naamsverandering niet. De VN daarentegen doen dat wel en de EU schijnt het consequent te hebben over Birma/Myanmar. Typische Europese halfslachtigheid. Voor ons is het gewoon Myanmar: de naam die het land zelf heeft gekozen.

Myanmar is een groot land. Het grootste op het vaste land van Zuidoost-Azië. Met een oppervlakte van 657.500 km2 ongeveer zestien keer zo groot als Nederland. De afstand tussen het uiterste noorden en zuiden bedraagt 2090 km. In de breedte meet het, op zijn breedst, 925 km.

Binnen kom je er alleen met een visum. Dat regel je tegenwoordig makkelijk via email. Myanmar is lange tijd een zeer gesloten land geweest. Nauwelijks berekend op toeristen. De verhalen over de noodzaak om kreukloze dollars mee te nemen (want een chronisch gebrek aan ATM’s) behoren echter tot de verleden tijd. Er zijn hier, zeker in de steden, maar ook aan het strand, meer dan genoeg ATM’s en opvallend genoeg ze werken allemaal. Meteen en zonder haperen. Dat hebben we in andere verre landen wel anders meegemaakt.

Myanmar kent een rijke elite maar de meeste Myanmarezen zijn arm. Arme maar wel heel vriendelijke mensen, die echter zelden goed Engels spreken. Verder dan “where you from?” komen ze vaak niet. Of ze durven gewoon niet. Daar moet aan gewerkt worden. De sleutel daarvoor ligt op de scholen maar overal waar we zijn geweest, beluisteren we dat de overheidsscholen niet goed staan aangeschreven en dat privéscholen te duur zijjn.

Servicegericht zijn ze ook niet bepaald. Wie had hen dat ook moeten leren. Vaak staat de bediening gewoon niets te doen en komen ze pas in actie als je hen iets vraagt. En dat doen ze dan ook meteen maar dan ook niet meer dan dat. “Of het niet beter was de kussens van de loungebanken naar binnen te brengen?” vroegen we in Bagan. Het regende hard. Het personeel stond erbij en keek ernaar. Braaf met de handjes op de rug. Pas op onze niet zo heel gekke vraag, dachten wij, kwamen ze in actie. De kussens waren inmiddels doordrenkt.

Myanmar is geen onveilig land voor toeristen, mits je niet in verboden gebied komt.  Het militaire regime in Myanmar bepaalt naar welke gebieden je  als buitenlander wel en niet mag reizen en Buitenlandse Zaken neemt dat in zijn reisadvies over. De gebieden waar je niet mag komen zijn gebieden waar veel geweld is tussen de regering en etnische minderheden die er wonen. We hebben de grenzen opgezocht maar ze niet overschreden. Onveilig hebben we ons geen moment gevoeld. Om criminaliteit staat Myanmar niet bekend.

Met name Yangon, de grootste stad van het land, is dicht aan het slibben. Motortjes zijn er verboden sinds een partijbons werd aangereden en het openbaar vervoer is er beperkt.  Bussen zitten stampvol, een plek op het dak is niet ongebruikelijk. Velen verplaatsen zich in goedkope Japanse auto’s, waarvan er inmiddels meer zijn dan het wegennet aankan. Files horen bij de dagdagelijkse ongemakken. Niemand maakt zich er druk over. Ook al rijdt het verkeer sinds 1970 rechts, het stuur van de meeste auto’s zit daar ook nog steeds. Lijkt ons gevaarlijk maar hier kraait er geen haan naar.

Betelnoot kauwen is een nationale sport. De rood verkleurde tanden en, in een later stadium het rotte gebit, nemen de Myanmarezen graag  op de koop toe. Een heel bijzonder gezicht waar we wel erg aan hebben moeten wennen, als ze vriendelijk hun (rotte) tanden blootlachen.

Een sportland is Myanmar niet echt, hoewel ze wel van het Europese voetbal houden. Althans van het daarnaar kijken. Als je zegt dat je uit Nederland komt, is de associatie met het voetbal meestal snel gemaakt. Arjan Robben is hier nog een echte bekendheid maar ook de naam Van Nistelrooij is in de gesprekken gevallen. Ajax  en en PSV is dan weer onbekend maar Bayern München, Barcelona en de Premier League is gesneden koek voor elke Myanmarees die een beetje van voetballen houdt.

Hitparades kennen ze hier niet. Moderne muziek ook niet. Céline Dion en andere lijzige muziek doet het daarentegen goed. Wie kent Jenniffer Rush en de Power of Love nog? Of the Carpenters? Hier in Myanmar wel hoor. En ze draaien het graag.

Het eten is minder goed bevallen, we zijn er zelfs even ziek van geweest. Als je ziet hoe ze de kip of vis op de plaatselijke markten verkopen, mag dat geen verbazing wekken. Het eten bestaat vooral uit rijst met kip en ‘oily curry’. Verwacht geen culinaire hoogstandjes. De befaamde ‘tealeafsalad’ waar andere toeristen zo enthousiast over zijn, heeft ons niet echt kunnen bekoren. In Roermond zijn Japanse en Thaise restaurants en sinds kort zelfs een Vietnamees. Een Myanmarees is er nog niet maar we zien het ook niet snel ervan komen.

Ook de wijn die we er proefden viel niet meteen in de smaak. Potentie als wijnland heeft Myanmar waarschijnlijk niet echt. Het bier daarentegen was niet verkeerd. Niet top maar zeker als het koud is, prima te drinken. Het lekkerste bier is het Tiger Beer maar dat komt dan weer uit Singapore.

Wij knippen met onze vingers, Myanmarezen bestellen hun biertje met een kus. Kusgeluidjes maken is namelijk dé manier om de aandacht van het bedienend personeel te trekken. En in Mandalay waren we (nou ja Frank) erg verguld met de nieuwe koude glazen waarin het ‘oude’ bier werd overgeschonken.

In Myanmar wordt door veel vrouwen én mannen een rok gedragen. Deze wikkelrok, vergelijkbaar met de Indonesiche sarong, heet in Myanmar een longyi. Sommige toeristen dragen er ook een. Chantal heeft Frank het idee uit het hoofd gepraat. Makkelijk is het wel zo’n rok. Wel goed opletten: de patronen op de rok verschillen voor mannen en vrouwen en de doek wordt door mannen ook op een net iets andere manier geknoopt.

Myanmar is een land bezaait met pagodes en tempels en buddhabeelden zie je in allerlei vormen en maten. Monikken oogsten er groot respect. Het buddhisme is niet weg te denken uit Myanmar. Veel Myanmarezen geloven in Buddha én in geesten (de eerder besproken nats). Met dure offers, soms zelfs letterlijk van goud, stellen ze hen tevreden. De rijkdom van het buddhisme is overweldigend maar staat toch wel in schril contrast tot de armoede van de meeste Myanmarezen.

De leer van Buddha is streng. Volgens de regels van het Buddhisme staat de mensheid bloot aan veel gevaren. De drie grootste (in die volgorde) zijn ziekte, armoede en met stip op plek drie, magistraten ...

Ga niet de deur uit zonder je gezicht met zonnebrandcrème te hebben versierd. Dat is het devies voor veel kinderen en volwassen vrouwen. Thanaka heet het geelbruine goedje dat ze in de meest uiteenlopende patronen op het gezicht smeren. Een pasta die gemaakt wordt van de schors van de Thanaka boom. Op elke straathoek te koop.

Persoonlijk jammer vonden we  de regenachtige dagen in Bagan. Tevoren hadden we veel plaatjes gezien van roodbruine tempels tegen een azuurblauwe achtergrond. Met een luchtballon kun je er bovendien laag overheen varen. Die beelden hadden we graag in het echt gezien. De regen trok er een vette streep door.

De toiletten waren soms ronduit smerig. Het zijn van een mannetje maakt het leven dan net even iets makkelijker.

Hoogtepunten waren er veel maar het meest in het oog springend was toch wel de oprechte vriendelijkheid van de mensen. Een mingalaba van onze kant bleef nooit onbeantwoord en een brede soms verlegen glimlach hoorde erbij.

Myanmarezen zijn trots op hun land. En op Aung San Suu Kyi, Adviseur van Staat, van wie ze meer verwachten dan zij kan bieden. En op haar vader: een veel te jong gesneuvelde generaal die meer dan 60 jaar na zijn dood in gedachten van velen voortleeft.

Echte persvrijheid kent het land alleen maar op papier. De militairen hebben ondanks de vrije verkiezingen nog steeds een dikke vinger in de pap. Het land stelt zich echter steeds meer open voor buitenlandse toeristen. Een betere toekomst ligt daarmee in het verschiet. Er is echter nog een lange weg te gaan.

Myanmar als vakantieland? Zeker doen, maar weet wat je kan verwachten. Een snuifje Azië met zijn typische druk bevolkte steden. Cultuur, religie en tempels. Heel veel tempels. Mooie natuur ook. Oogstrelend mooie bergtoppen richting het Noorden en een heel lange kustlijn in het Zuidwesten. Strand en zon op ongerepte stranden in overvloed maar verwacht geen bruisend nachtleven. Niet aan het strand maar ook niet in de grote stad. Zelfs niet in Yangon. Afhankelijk van wanneer je gaat, kun je ook regen verwachten. Wij zaten aan het einde van het regenseizoen, dat in mei begint. Het land wordt dan vaak geteisterd door overstromingen. Mei tot en met september kun je daarom beter wegblijven. En dat geldt ook voor de veel te hete periode van februari tot en met april. Vanaf november begint het zomerse hoogseizoen. Dan is het er prima toeven.

Myanmar is een groot land. Als je je moet verplaatsen is dat dus al gauw met een binnenlandse vlucht. Of je moet lange busreizen op de koop toe willen nemen.

Voor het geld hoef je het niet te laten. De kosten van het levensonderhoud in Myanmar zijn laag. Veel lager zijn we ze op onze reizen nog niet tegengekomen.

Myanmar 2018: wat ons betreft een succes ...